Na przewlekłą niewydolność żylną choruje dziś co drugi Polak. Częstotliwość występowania żylaków przyczyniła się do zakwalifikowania schorzenia do grupy chorób cywilizacyjnych. Wpływ na rozpowszechnienie się zaburzeń żylnych ma niewątpliwie współczesny styl życia ludzi w krajach uprzemysłowionych – siedzący lub stojący tryb pracy, zła dieta, nadwaga. Skala problemu oraz dzisiejsze „szybkie życie” stworzyło potrzebę wprowadzenia procedur krótkich, małoinwazyjnych, niewyłączających pacjenta z codziennych aktywności. W Polsce, z uwagi na wzrost stopy życiowej procedury małoinwazyjne jakie proponuje sektor prywatny zyskują na popularności, wypierając powoli metody klasyczne. Metoda endowaskularna, do której wykorzystuje się między innymi urządzenia laserowe, w Stanach Zjednoczonych jest wykorzystywana od blisko 15 lat.
Obecnie ponad 90 proc. pacjentów z niewydolnością żył kończyn dolnych jest leczonych metodą endowaskularną.
Przyczyny powstania żylaków
Przyczyna przewlekłej niewydolności żylnej jest wieloczynnikowa. Za podstawowe podłoże choroby uznaje się uwarunkowania genetyczne. Wystąpienie choroby u rodziców, zwiększa ryzyko pojawienia się jej u dziecka aż do 80%. Kluczowy jest również wiek, im starsi jesteśmy, tym jest większe prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń żylnych.
Największa zachorowalność dotyka osób po 60 roku życia.Z chorobami o etiologii naczyniowej częściej zmagają się kobiety, w młodym wieku chorują bowiem kilkukrotnie częściej niż mężczyźni natomiast po 60 roku życia 1 do 1,5 razy częściej. Istnieje również szereg modyfikowalnych czynników ryzyka, które pogarszają stan powierzchownego układu żylnego, takich jak: palenie tytoniu, nadwaga, przewlekłe zaparcia, siedzący lub stojący tryb życia, ciąże. Pomimo że nie możemy całkowicie zapobiec zachorowaniom, to odpowiednio wdrożone działania profilaktyczne i szybkie wykrycie choroby pomoże spowolnić jej rozwój, pozwoli zastosować mniej agresywne leczenie i zahamuje ryzyko wystąpienia powikłań, skutkujących utratą zdrowia, a w skrajnych przypadkach życia pacjenta.
Diagnostyka żylaków
Podstawowym badaniem diagnostycznym, mającym na celu efektywną ocenę stanu żył jest badanie ultrasonograficzne z obrazowaniem przepływu (Duplex – Doppler). Badanie jest bezinwazyjne, bezbolesne i nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Jeżeli pacjent jest zdrowy, a pozostaje w grupie ryzyka, lekarz może wdrożyć odpowiednie leczenie profilaktyczne, by zahamować bądź spowolnić rozwój choroby. Przy wykryciu niewydolności żylnej, badanie dopplerowskie pozwala ustalić etiologię żylaków oraz ich rozległość.
Właściwie przeprowadzone USG wymaga doświadczenia lekarza przeprowadzającego badanie, który określa indywidualny plan leczenia, oparty na dostępnych, sprawdzonych technologiach wewnątrznaczyniowych, którymi dysponuje. Kluczowym elementem wizyty u specjalisty jest także zebranie wywiadu z przebiegu odbytych w przeszłości chorób. Dobrze zebrany wywiad pozwala lekarzowi odróżnić objawy związane z żylakami od innych schorzeń, które musi uwzględnić w określeniu ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Kwalifikacja pacjenta do leczenia wymaga także wykluczenia wszelkich przeciwwskazań.
Plan leczenia
Przewlekła niewydolność żylna to złożony problem wymagający od chirurga indywidualnego podejścia. Opisane powyżej badanie dopplerowskie to pierwszy etap leczenia, bowiem prawidłowo przeprowadzone oraz zinterpretowane USG umożliwia lekarzowi podjęcie właściwej decyzji o wdrożeniu konkretnej terapii. Rodzaj oraz inwazyjność leczenia, a także późniejszy efekt terapeutyczny zależą między innymi od stopnia zaawansowania choroby. Obecnie nie ma jednego, uniwersalnego schematu terapii, ani też jednej, odpowiedniej do każdego rodzaju żylaków metody leczenia. Dzisiejsze nowoczesne technologie endowaskularne dają lekarzom możliwość zaproponowania pacjentom nie tylko skutecznego leczenia, ale i znaczną poprawę jakości ich życia. Niestety nie jest to jeszcze normą, wielu specjalistów skupia się na osiągnięciu zamierzonego wyniku terapeutycznego, mniej zaś na takich aspektach jak: szybkość powrotu chorego do pracy, jego samopoczucie po zabiegu, możliwość uprawiania sportu czy uzyskanie dobrego efektu kosmetycznego. Można to osiągnąć łącząc, w bardziej złożonych przypadkach, dwie bądź trzy metody wewnątrznaczyniowe, lub zabiegi wewnątrznaczyniowe z minimalnie inwazyjnymi zabiegami klasycznej chirurgii (tzw. mikroflebektomia). Takie leczenie hybrydowe pozwala wyleczyć praktycznie każde żylaki.
Metody leczenia
Obecne techniki małoinwazyjnego leczenia żylaków w większości opierają się na efekcie termicznym, który doprowadza do uszkodzenia chorych żył od wewnątrz. W tym celu wykorzystują światło lasera w metodzie laserowej EVLT (endovenous laser ablation), fale radiowe RFA (radio frequency ablation) lub parę wodną SVS (steam vein sclerosis). Inna często stosowana w leczeniu żylaków metoda polega na zamknięciu światła chorej żyły za pomocą środka chemicznego, czyli sklerozantu. Metody endowaskularne, inaczej wewnątrznaczyniowe rozwijają się intensywnie i zyskują na popularności zarówno wśród lekarzy, jak i chorych, wypierając powoli metody klasyczne. Metody wewnątrznaczyniowe w odróżnieniu od metod chirurgicznych pozostawiają praktycznie niewidoczne ślady. Zarówno światłowód lasera, cewnik w metodzie z wykorzystaniem fal radiowych, czy cewnik stosowany do pary wodnej wprowadzane są przez wenflon bądź w przypadku nieco grubszej skóry u mężczyzn przez milimetrowe nacięcie, dzięki czemu uszkodzenia skóry są minimalne. Zamykane żyły ulegają obkurczeniu, a następnie zwłóknieniu i zanikają, stając się niewidocznymi nawet w kontrolnym badaniu USG. Dzięki dostępności ww. metod mamy możliwość łączenia ich w zależności od złożoności problemu. Zastosowanie danej metody zależy bowiem od średnicy żyły, głębokości jej położenia pod skórą, stopnia jej poskręcania itd. W oparciu o to chirurg proponuje jedną metodę bądź kilka zastosowanych podczas jednej procedury. W niektórych przypadkach zastosowanie jednej metody byłoby niewystarczające, a dzięki leczeniu hybrydowemu jesteśmy w stanie uzyskać określony cel przy minimalnej możliwej inwazyjności, osiągając w ten sposób w pełni zadowalające efekty terapeutyczne i estetyczne.
Laserowe leczenie żylaków metodą EVLT to w tej chwili najpopularniejsza metoda endowaskularna z powodzeniem wykorzystywana na całym świecie. Opiera się na wprowadzeniu do światła chorej żyły włókna laserowego, emitującego światło, a wyzwolona w ułamku sekundy energia powoduje obkurczenie naczynia i jego zamknięcie. W tym celu stosuje się lasery endoluminalne o długości fali świetlnej 980 nm i 1470 nm. Metodę laserową po raz pierwszy zastosowano w Stanach Zjednoczonych, a jej niewątpliwie zalety takie jak znieczulenie miejscowe, brak rekonwalescencji, wysoka skuteczność zabiegu przy jednoczesnym niskim ryzyku powikłań oraz osiąganie dobrego efektu kosmetycznego, sprawiły, że metoda stała się podstawowym sposobem leczenia niewydolności dużych żył powierzchownych na całym świecie.
Procedura EVLT przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym, co zapewnia pacjentom komfort podczas zabiegu, nie naraża ich na ryzyko związane z podaniem znieczulenia ogólnego oraz nie wymaga hospitalizacji. Po zabiegu pacjent może w towarzystwie drugiej osoby wrócić bezpiecznie do domu. Dzięki temu chory nie zostaje wyłączony z codziennych aktywności, po zabiegu zaleca się ruch, stąd też lekarze nakłaniają pacjentów do aktywności fizycznej. Dolegliwości bólowe po zabiegu nie są duże i nie zakłócają normalnego życia. W razie nasilenia bólu zaleca się przyjmowanie leku przeciwbólowego nie częściej niż co 6 godzin.
Cała procedura odbywa się bez konieczności nacięć, co pozwala na uzyskanie dobrego efektu estetycznego. Przed zabiegiem chirurg przy pomocy USG mapuje układ żylny, czyli zaznacza punkty przebiegu głównych pni żylnych i ich odgałęzień oraz miejsca wprowadzenia włókna laserowego. Następnie miejscowo znieczula skórę i tkankę podskórną chorego. Tak przygotowany pacjent jest gotowy do wprowadzania do światła niewydolnej żyły włókna laserowego. Laser następnie zostaje powoli wycofywany z żyły, powodując zamknięcie chorego naczynia. Cała procedura trwa od 20 – 60 minut w zależności od rozległości żylaków oraz od tego, czy operowana jest jedna czy dwie kończyny. Po zabiegu pielęgniarka zakłada specjalną pończochę uciskową, którą pacjent musi nosić, w zależności od zaleceń, od 2 – 6 tygodni.
Alternatywą do metody laserowej jest EVRF, czyli leczenie żylaków za pomocą fali radiowej. O wyborze konkretnej metody decyduje chirurg po wykonaniu USG. Sama procedura jest zbliżona do techniki laserowej, różni się tym, że efekt termicznego uszkodzenia żyły osiągany jest za pomocą urządzenia generującego energię radiową o wysokiej częstotliwości, która jest podawana bezpośrednio do ściany naczynia za pomocą specjalnie skonstruowanej sondy. Dochodzi do kontrolowanego podgrzania ściany naczynia i jego obkurczenia. Leczenie żylaków falą radiową umożliwia zamknięcie żył o średnicy nie większej jak 8 mm. Dla osiągnięcia w pełni zadowalającego efektu terapeutycznego i estetycznego metoda laserowa bądź falą radiową może być uzupełniona o parę wodną, skleroterapię bądź nieco rzadziej miniflebektomię. Taka sytuacja ma miejsce np. w przypadku niewydolnego pnia żyły [odpiszczelowej i towarzyszących mu żylaków. Tak połączone procedury pozwalają uzyskać zamierzony cel leczniczy przy możliwie jak najmniejszym ryzyku objawów niepożądanych i bardzo dobrym efekcie kosmetycznym. Dzięki wprowadzeniu na rynek wspomnianej wyżej metody leczenia żylaków parą wodną małoinwazyjnie możemy wyleczyć praktycznie każde żylaki, również te, które ze względu na swój kręty przebieg bądź płytkie położenie pod skórą nie nadawały się do terapii laserowej. SVS jest jednym z nowszych odkryć we flebologii, a jego innowacyjność polega głównie na szerokim zastosowaniu. Podobnie jak w przypadku dwóch wcześniej wspomnianych metod EVLT i EVRF, do zamknięcia chorej żyły wykorzystywany jest efekt termiczny, który tym razem zyskuje się za pomocą podania do światła naczynia przegrzanej pary wodnej, dostarczanej w mikrodawkach przez wprowadzony wcześniej cewnik. Cewnik jest na tyle cienki, że można wprowadzić go bezpośrednio do żyły przy pomocy wenflonu. Dzięki temu procedura zapewnia osiągnięcie dobrego efektu kosmetycznego. Cały zabieg przeprowadzany jest pod kontrolą USG. SVS może być wykonywane jako samodzielna procedura lub jako uzupełnienie metody laserowej bądź zabiegu z użyciem fal radiowych. Para wodna doskonale sprawdza się również przy żylakach nawrotowych. Do SVS stosowane jest znieczulenie miejscowe, dzięki czemu chory może opuścić klinikę praktycznie zaraz po zabiegu. W okresie rekonwalescencji pacjent nie odczuwa praktycznie żadnych dolegliwości bólowych, stąd bardzo szybko może wrócić do pracy i normalnej aktywności życiowej. Metoda SVS pozwala całkowicie wyeliminować zabieg chirurgiczny i skutecznie usunąć niewydolne żyły zarówno w zakresie głównych pni, jak również żylaków bocznic. Wspomniane wyżej metody mogą zostać uzupełnione o zabieg skleroterapii. Procedura ta ma zastosowanie zarówno w późniejszym leczeniu estetycznym, jak i leczeniu zasadniczym, jako zabieg uzupełniający. Polega na obliteracji teleangiektazji i wenulektazji (w leczeniu estetycznym) oraz drobnych żylaków (w leczeniu zasadniczym). Może być stosowana jako samodzielna procedura, ale jedynie we wczesnym stadium choroby, gdy pień żyły odpiszczelowej lub odstrzałkowej jest wydolny. Skleroterapia polega na podaniu do żyły środka obliterującego – sklerozantu – który obkurcza żyłę, co w konsekwencji prowadzi do jej zwłóknienia. W zależności od rodzaju i wielkości zamykanego naczynia lek podawany jest w postaci piany bądź płynu o różnym stężeniu.
Skuteczność procedury EVLT (laserowego leczenia żylaków) jest porównywalna do klasycznych metod chirurgicznych w dłuższej obserwacji, jednakże przy znacznie mniejszym ryzyku powikłań i objawów niepożądanych. Uzupełnienie jej o metody takie jak SVS i/lub skleroterapia dają możliwość osiągnięcia nie tylko satysfakcjonującego efektu terapeutycznego, ale i poprawy jakości życia pacjentów.
