Flebologia jest dziedziną medycyny poświęconą chorobom układu żylnego. Flebolog zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem i, gdy to możliwe, zapobieganiem schorzeniom żylnym, takim jak żylaki, zaburzenia krzepnięcia czy owrzodzenia kończyn dolnych. Według dostępnych danych, na choroby żył cierpi połowa całej populacji dorosłych; w naszym kraju problem dotyczy ponad 50 proc. kobiet i niemal 40 proc. mężczyzn. U pacjentów po 60. roku życia zaburzenia żylne występują sześciokrotnie częściej niż u osób 30 lat młodszych. Ich leczenie wymaga różnorodnych umiejętności i szerokiej wiedzy medycznej z wielu dziedzin. Flebologia jest interdyscyplinarną dziedziną naukowa, która obejmuje anatomię i fizjologię układu żylnego, metody diagnostyczne i terapeutyczne chorób żylnych.
Oceń przydatność artykułu klikając gwiazdkę
Flebolog – lekarz od żył
Flebolog – kto to jest?
W 1947 r. Raymond Tournay ukuł termin „Phlébologie” i założył Société Française de Phlébologie – pierwsze naukowe stowarzyszenie flebologiczne.
Lekarz Flebolog zajmuje się profilaktyką, diagnostyką i leczeniem chorób żył.
Zgodnie ze szczegółową definicją Multidyscyplinarnego Komitetu Flebologii (Multidisciplinary Joint Committee in Phlebology; MJCP) powołanego w 2014 r. przez UEMS (European Union of Medical Specialists – Europejską Unię Lekarzy Specjalistów): flebologia jest interdyscyplinarną gałęzią medycyny, zajmującą się chorobami żylnymi, skoncentrowaną na zapobieganiu, diagnozowaniu, terapii i rehabilitacji, a także na badaniach i edukacji, z korzyścią dla pacjentów i ogółu populacji.
Komitet Flebologii (MJCP) podkreśla, że rozpoznawanie i leczenie chorób żylnych należy do zagadnień multidyscyplinarnych. Co ciekawe, flebologia w wielu krajach (również w Polsce) nie jest odrębną specjalnością lekarską. Postępowanie z pacjentem flebologicznym wymaga rozległej znajomości anatomii żylnej, aktualnej wiedzy o schorzeniach układu żylnego i ich patofizjologii, a także o inwazyjnych i nieinwazyjnych metodach diagnostycznych i terapeutycznych. Dlatego flebologia jest dziedziną praktykowaną przez lekarzy różnych specjalności: chirurgów ogólnych, chirurgów naczyniowych, radiologów, angiologów, internistów, dermatologów i lekarzy rodzinnych.
Jakie choroby leczy flebolog?
Na układ żylny kończyn dolnych składają się trzy główne grupy żył: żyły powierzchowne, głębokie i przeszywające. Nieprawidłowości żylne mogą dotyczyć każdego z tych układów; najczęściej rozwijają się w obrębie kończyn dolnych. Mogą mieć przebieg ostry (jak zakrzepica żylna) lub przewlekły (np. żylaki, zespół pozakrzepowy). Niektóre patologie mają charakter wrodzony, np. zespół Klippla-Trénaunaya, zespół May-Thurnera. Najczęściej jednak do flebologa zgłaszają się pacjenci z utrwalonymi zaburzeniami odpływu krwi w żyłach kończyn dolnych, czyli przewlekłą niewydolnością żylną.
Początkowe etapy rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej stanowią dla pacjentów głównie problem kosmetyczny (np. teleangiektazje, „pajączki” – poszerzenia drobnych żył skóry). Jednak z czasem wachlarz objawów poszerza się – nieleczone zaburzenia żylne pogłębiają się, dolegliwości narastają, a jakość życia chorych drastycznie się obniża. Pojawiają się szerokie, skręcone żylaki głównych pni żylnych, obrzęki, przebarwienia skóry goleni, zmiany zanikowe i owrzodzenia żylne – jedno z najgroźniejszych powikłań nieleczonej przewlekłej niewydolności żylnej.
Choroby żylne należą do najczęstszych chorób w Europie – wśród zaburzeń żylnych dominują żylaki (stanowiąc 25 proc. wszystkich przypadków przewlekłej niewydolności żylnej (CVI); ciężka postać choroby ze zmianami skórnymi i owrzodzeniami żylnymi dotyczy ok. 5 proc. dorosłej populacji Europy. Do innych, często obserwowanych chorób żylnych należy zakrzepica żylna i związana z nią żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Do „obszaru roboczego” flebologii należą również choroby układu limfatycznego (flebolodzy niejednokrotnie zajmują się leczeniem obrzęku limfatycznego i innych schorzeń limfatycznych).
Objawy które powinny skłonić nas do wizyty u flebologa
Do objawów, które powinny skłonić do wizyty u flebologa należą m.in.
- uczucie zmęczenia, uczucie ciężkości kończyn dolnych
- pieczenie, mrowienie
- ból nóg, obrzęk
- „pajączki”
- kurcze nocne, zespół niespokojnych nóg.
Dolegliwości tego rodzaju nie są patognomoniczne (wystarczające do rozpoznania choroby), ale mogą wskazywać na przewlekłe zaburzenia żylne (CVD), zwłaszcza jeśli nasilają się w ciągu dnia, pod wpływem temperatury, a zmniejszają po odpoczynku z uniesionymi nogami. Nie wolno zapominać, że dodatkowe obciążenie stanowią takie czynniki jak siedzący tryb życia, przebyte ciąże, długotrwała pozycja siedząca/stojąca, otyłość, wiek, predyspozycje genetyczne. Im wcześniej zaburzenia żylne zostaną rozpoznane i poddane terapii, tym skuteczniej można je leczyć i zapobiegać groźnym powikłaniom.
Zaniepokoić na pewno powinny żylaki i nawracające obrzęki. W późniejszym okresie przewlekłej niewydolności żylnej obserwuje się zmiany troficzne, przewlekłe zmiany zapalne, stwardnienie tłuszczowe skóry oraz bolesne owrzodzenia żylne goleni, które wymagają specjalistycznej opieki lekarskiej.
USG Doppler kończyn dolnych – diagnostyka flebologiczna
Flebolog powinien dysponować kompetencjami z zakresu ultrasonografii naczyniowej, niezbędnej do prawidłowego rozpoznawania i prowadzenia leczenia chorób żylnych. Większość procedur flebologicznych zależy od technologii obrazowania ultradźwiękowego.
Ultrasonografia z oceną dopplerowską należy aktualnie do badań wykonywanych najczęściej w diagnostyce zaburzeń żylnych. Główne wskazania do jej wykonania stanowią:
- żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (badanie pozwala potwierdzić/wykluczyć zakrzepicę),
- przewlekła niewydolność żylna.
Badanie USG Dopplera można przeprowadzać w trybie ciągłym lub pulsacyjnym; obecnie do oceny naczyń żylnych stosowany jest Doppler fali ciągłej i Doppler duplex (z metodą podwójnego obrazowania). Badanie duplex pozwala na prezentację żyły w projekcji B (wizualizacja dwuwymiarowego przekroju z modulacją jasności obrazu – brightness) z jednoczasową oceną przepływu krwi. W niewydolności żylnej umożliwia bardzo dokładną analizę przepływu w naczyniu (w izolacji od sygnałów z innych naczyń), ocenę morfologii, prędkości krwi, refluksu i zwężenia.
Doppler duplex poszerzony o technikę kodowania kolorem umożliwia jeszcze precyzyjniejsze obrazowanie naczyń, ocenę ich średnicy, wydolności zastawek, skrzeplin i wywołanego refluksu. Odmianą tego badania jest metoda triplex, która łączy tryb dwuwymiarowy z analizą widmową przepływu i funkcją koloru.
W diagnostyce przewlekłej niewydolności żylnej ultrasonografia z kolorowym Dopplerem oraz analizą widma jest „złotym standardem”, dzięki któremu można precyzyjnie ocenić anatomię i czynność układu żylnego kończyn dolnych.
Metody leczenia (jakimi metodami dysponuje flebolog?)
Wiedza, umiejętności i doświadczenie kliniczne to, według Multidyscyplinarnego Komitetu Flebologii (MJCP), warunki wstępne – cechy niezbędne dla przyszłego flebologa. Praktykującego lekarza powinna charakteryzować gruntowna znajomość szeregu procedur klinicznych oraz metod diagnostycznych i terapeutycznych – inwazyjnych i nieinwazyjnych.
Metody leczenia przewlekłej niewydolności żylnej obejmują:
- metody zachowawcze, jak fizjoterapia, kompresjoterapia (leczenie stopniowanym uciskiem), leczenie farmakologiczne
- metody zabiegowe: małoinwazyjne leczenie wewnątrznaczyniowe i klasyczne metody chirurgiczne; w wielu przypadkach uzasadnione jest łączenie metod chirurgicznych i wewnątrznaczyniowych.
Na wewnątrznaczyniowe leczenie przewlekłej niewydolności składają się takie metody jak: wewnątrzżylna obliteracja prądem o częstotliwości radiowej, wewnątrzżylna laserowa obliteracja dużych pni żylnych oraz skleroterapia: zamknięcie światła żyły przez wstrzyknięcie środka chemiczno- obliterującego.
Metody chirurgiczne mają na celu usunięcie żylaków oraz refluks żylnego. Terapia żylaków kończyn dolnych może polegać na:
- odcinkowym usunięciu żyły odpiszczelowej (zwykle odcinka udowego) i żylaków – tzw. odcinkowy stripping żyły odpiszczelowej
- usunięciu całej żyły odpiszczelowej i żylaków: operacja Babcocka – stripping klasyczny
- wysokim podwiązaniu żyły odpiszczelowej i mniejszych żył bocznych – krosektomia
- usunięciu żylaków z zaoszczędzeniem żyły odpiszczelowej – flebektomia
- „zamrożeniu” – kriochirurgicznym usunięciu niewydolnej żyły i żylaków (ciekły azot, temperatura obniżana do –800C: śródbłonek naczynia przymarza do metalu i żyła jest wyciągana wraz z wycofywaniem sondy); zamrożenie żylaków powoduje zamknięcie ich światła.
Przewlekła niewydolność żylna należy do schorzeń o złożonej patogenezie i zróżnicowanym obrazie klinicznym, dlatego stosowanie wyłącznie metod nieinwazyjnych lub technik skupionych na usuwaniu defektów estetycznych bywa niewystarczające. Skuteczne leczenie w wielu przypadkach polega na postępowaniu, które łączy metody zachowawcze i zabiegowe. Stąd wskazane jest, by lekarz flebolog dysponował szerokim spektrum metod terapeutycznych – umiejętnościami, które umożliwiają postępowanie farmakologiczne i niefarmakologiczne, skojarzone z eliminacją refluksu, metodami wewnątrznaczyniowymi i/lub chirurgicznymi.
Według Multidyscyplinarnego Komitetu Flebologii (MJCP) flebolog powinien dysponować wiedzą i doświadczeniem klinicznym m.in. w zakresie:
- doradztwa nt. zalecanego trybu życia, aktywności fizycznej i diety
- terapii kompresyjnej
- leczenia farmakologicznego przewlekłych chorób żylnych
- leczenia ran
- żylnych chorób zakrzepowo-zatorowych i ich terapii
- leczenia nagłych przypadków i powikłań żylnych
- metod skleroterapii i ablacji
- operacji żył powierzchownych i głębokich
- niedrożności żył głębokich
- metod znieczulenia.
Do innych kompetencji flebologa, zdaniem Komitetu, należy wiedza na temat epidemiologii chorób żylnych, umiejętność oceny wyników badań oraz praktykowanie medycyny opartej na dowodach (evidence based medicine, EBM).
Zachęcamy również do zapoznania się z następującymi materiałami:
- Zamykanie naczynek na nogach
- Zapalenie żylaków – czym jest i jak powstaje?
- Zamykanie naczynek – metody, opinie i ceny
- Skleroterapia żylaków – na czym polega?
- Żylaki nóg – przyczyny, objawy, leczenie
- Laserowe usuwanie żylaków – jak wygląda zabieg?
- 7 sposobów na żylaki
- CLaCS – nowa metoda zamykania poszerzonych naczynek
- Czy wyleczone żylaki wracają?
- Która z metod leczenia żylaków jest najskuteczniejsza?
- Na czym polega leczenie hybrydowe?
- Kiedy najlepiej robić zabiegi wewnątrznaczyniowe?
- Na czym polega leczenie estetyczne zmian żylnych?
- Żylaki w ciąży – co powinnaś wiedzieć?
- Na czym polega kompresjoterapia?
- Tabletki na żylaki – czy działają?
- Skleroterapia piankowa czy płynowa – na czym polega i ile kosztuje?
- Krwawiące hemoroidy – operacja, usuwanie czy domowe sposoby?
- Jak leczyć żylaki?
Źródła:
Guex JJ., Mariani F. MJCP Members. UEMS Multidisciplinary Joint Committee in Phlebology – Road Map. Phlebological Review. 2015; 23, 4: 93–101
Ramelet A.A., Monti M. Flebologia. Przewodnik. Via Medica, Gdańsk 2003.
Noszczyk W . (red.). Chirurgia tętnic i żył obwodowych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
Hawro P., Gabriel M., Madycki G. et al. Zalecenia dotyczące wykonywania ultrasonograficznego badania dopplerowskiego żył kończyn dolnych Polskiego Towarzystwa Chirurgii Naczyniowej i Polskiego Towarzystwa Flebologicznego. Acta Angiologica. 2013; 19 (3): 99-117.
Cavezzi A., Tessari L. Foam sclerotherapy techniques: different gases and methods of preparation, catheter versus direct injection. Phlebology. 2009; 24: 247-251.
Kielar M. Metody leczenia teleangiektazji. Chirurgia po Dyplomie. 2013; 8 (2): 25–31.
Narbutt J., Bowszyc-Dmochowska M., Kapińska-Mrowiecka M. et al. Przewlekła niewydolność żylna – epidemiologia, klasyfikacja i obraz kliniczny. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część I. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2018; 105 (4): 473–485.
Narbutt J., Bowszyc-Dmochowska M., Kapińska-Mrowiecka M. et al. Przewlekła niewydolność żylna – patogeneza, diagnostyka i leczenie farmakologiczne. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część II. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2018; 105 (4): 486–497.
Pasierski T., Gaciong Z., Torbicki A. (red.). Angiologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
Fisher J. (red.). Chirurgia naczyniowa. Medipage, Warszawa 2013.
National Institute for Health and Care Excellence CG168. Varicose veins in the legs: The diagnosis and management of varicose veins. NICE. London. 2013.
De Maeseneer MGR., van der Velden SK. Managing chronic venous disease: an ongoing challenge. Eur J Vasc Endovasc Surg. 2015;49(6):676-677.
